Geleneksel Türk Tiyatrosu Konu Anlatımı, Geleneksel Türk Tiyatrosu Ders Notları, Geleneksel Türk Tiyatrosu,
Geleneksel Türk Tiyatrosu :
Türk toplumu, Batılı anlamda tiyatroyu Tanzimat'la birlikte tanımıştır.Tanzimat'tan önce Türk toplumunun bildiği tiyatro seyirlik oyun ya da temaşa sanatıydı. Geleneksel tiyatronun Batı tiyatrosundan farkı bağlı kaldığı bir metin olmadan doğaçlamaya bağlı olarak oynanmasıdır.
Türk toplumu, Batılı anlamda tiyatroyu Tanzimat'la birlikte tanımıştır.Tanzimat'tan önce Türk toplumunun bildiği tiyatro seyirlik oyun ya da temaşa sanatıydı. Geleneksel tiyatronun Batı tiyatrosundan farkı bağlı kaldığı bir metin olmadan doğaçlamaya bağlı olarak oynanmasıdır.
Geleneksel Türk tiyatrosunun başlıca türleri:
Karagöz, orta oyunu, meddah ve seyirlik köy oyunlarıdır.
1. Karagöz:
Geleneksel gölge oyunumuzdur. Deve derisin den yapılan figürlerin oynatılarak perde üzerinde canlandırılmasına dayanır.
Karagözün oynadığı meydana " küşteri meydanı" denir. Karagöz oynatıcıları da "hayali", "hayalbaz", "hokkabaz", "Karagözcü" adlarını alır.
Güldürü ve şive taklitlerine dayanır.
Yazılı metinleri yoktur, doğaçlamaya(tuluata) da yanır.
İki ana kahraman, Karagöz ve Hacivat'tır. Bun ların yanı sıra Zenne, Çelebi, Tiryaki, Beberuhi, Laz, Rum, Frenk... gibi yardımcı tipler de vardır.
4 bölümden oluşur: Mukaddime - muhavere - fasıl - bitiş
Mukaddime (Giriş):
İlk önce müzik eşliğinde boş perdede göstermelik denilen ve konuyla ilgisi olmayan bir nesne gösterilir. Göstermelik, seyirciyi oyuna hazırlar. Göstermelik, nakare denilen kamış düdüğün tiz sesiyle kaldırılır. Perdenin solundan oyunun baş kişilerinden biri olan Hacivat gelir ve müziğin ritmine uygun hareketlerle semai okur. Semaiden sonra Hay Hak diyerek söze başlar, perde gazelini okur. Daha sonra okuduğu beyitle kendine kafa dengi bir arkadaş aradığını belirtir ve perdenin sağ tarafından oyunun diğer baş kişisi Karagöz girer.
İlk önce müzik eşliğinde boş perdede göstermelik denilen ve konuyla ilgisi olmayan bir nesne gösterilir. Göstermelik, seyirciyi oyuna hazırlar. Göstermelik, nakare denilen kamış düdüğün tiz sesiyle kaldırılır. Perdenin solundan oyunun baş kişilerinden biri olan Hacivat gelir ve müziğin ritmine uygun hareketlerle semai okur. Semaiden sonra Hay Hak diyerek söze başlar, perde gazelini okur. Daha sonra okuduğu beyitle kendine kafa dengi bir arkadaş aradığını belirtir ve perdenin sağ tarafından oyunun diğer baş kişisi Karagöz girer.
Muhavere (Söyleşme):
Sadece Karagöz ve Hacivat'ın karşılıklı konuştuğu bölümdür. Oyunun konusuyla ilgili olmayan konuşmalar yer alır.
Sadece Karagöz ve Hacivat'ın karşılıklı konuştuğu bölümdür. Oyunun konusuyla ilgili olmayan konuşmalar yer alır.
Fasıl:
Asıl konunun yer aldığı bölümdür. Karagöz oyunları bu bölümde anlatılan olaya göre çeşitli isimler alır. Bu bölümde Karagöz ve Hacivat'tan başka çok sayıda yardımcı kişi oyuna dahil olur.
Asıl konunun yer aldığı bölümdür. Karagöz oyunları bu bölümde anlatılan olaya göre çeşitli isimler alır. Bu bölümde Karagöz ve Hacivat'tan başka çok sayıda yardımcı kişi oyuna dahil olur.
Bitiş:
Oyunun en kısa bölümüdür. Karagöz oyununun bittiğini haber verir. Oyundaki kusurlar için af dilenir. Burada Hacivat'la Karagöz arasında geçen kısa sözleşmede oyundan çıkarılacak ders dile getirilir.
Oyunun en kısa bölümüdür. Karagöz oyununun bittiğini haber verir. Oyundaki kusurlar için af dilenir. Burada Hacivat'la Karagöz arasında geçen kısa sözleşmede oyundan çıkarılacak ders dile getirilir.
Meddah:
Bilinen hikâyelerin tek kişi tarafından canlandırı larak anlatılmasına dayanır.
Günümüzdeki karşılığı olarak stand-up gösterile ridir.
Meddah, aksesuar olarak mendil, iskemle ve baston kullanır.
Doğaçlama ve taklide dayalı gösterilerdir.
Meddah anlatısını günlük yaşamdaki olaylar oluşturur.
Meddah oyununda yer ve zaman sınırlaması yok tur.
Meddahlar, oyunlarını çeşitli bilmecelerle süsler ve seyircinin ilgisini taze tutmaya çalışır.
Meddah, oyunun sonunda kıssadan hisse verir.
3. Orta Oyunu:
Karagözün perdeden meydana inmiş biçimidir. Kol oyunu, Meydan Oyunu, Zuhuri gibi adlar almıştır.
Halkın etrafını çevrelediği bir meydanda metinsiz, ezbersiz, suflörsüz oynanan bir oyundur.
Karşılıklı konuşmalara ve şive taklitlerine dayanır.
Orta oyunu meydanına " palanga" denir. Dekor olarak "yenidünya" denen bir paravan ile "dükkan" denen tezgâh veya birkaç iskemle kullanılır.
Özellikle Ramazan aylarında, bayramlarda kır eğlencelerinde oynatılan bir oyundur.
Usta-çırak geleneği içesinde sürdürülen bu oyun da şive taklitleri geniş yer tutar.
Cinas ve tevriye sanatına yer verilir.
Hazırcevaplık söz oyunları, yanlış anlamalar gül dürü ögesi olarak kullanılır.
Karagöz gibi yazılı metni yoktur, doğaçlamaya dayanır; şive taklitlerine yer verilir.
Oyun dört bölümden oluşur:
Mukaddime:yy Giriş bölümüdür.
Muhavere: Karşılıklı konuşma bölümüdür. Azbar ve tekerleme olmak üzere iki alt başlığı vardır.
Fasıl: Asıl konunun yer aldığı bölümdür.
Bitiş: Oyunun son bölümüdür.
Ana kahramanlardan
Kavuklu, Karagöz'ün; Pişekar da
Hacivat'ın karşılığıdır.
Oyunda ayrıca Zenne (Kadın tipi canlandıran er kek), Çelebi, Külhanbeyi, Balama, Acem... gibi yardımcı kahramanlar da vardır.
Oyunda ayrıca Zenne (Kadın tipi canlandıran er kek), Çelebi, Külhanbeyi, Balama, Acem... gibi yardımcı kahramanlar da vardır.
4. Köy Seyirlik Oyunları:
İnsanların düğünlerde, kış gecelerinde eğlenmek amacıyla sergiledikleri oyunlardır.
Doğaçlamaya dayanır.
Özel bir sahne ya da dekor yoktur.
Teşekkür ederim
YanıtlaSilYorum Gönder