İSİMLER ADLAR KONU ANLATIMI DERS NOTLARI ÖRNEKLİ ANLATIM

İSİMLER ADLAR KONU ANLATIMI DERS NOTLARI ÖRNEKLİ ANLATIM, İSİMLER ADLAR KONU ANLATIMI DERS NOTLARI, İSİMLER, ADLAR DERS NOTLARI, ADLAR KONU ANLATIMI, İSİMLER DERS NOTU, 

HAZIRLAYAN : MUSTAFA ŞAHİN

 NOTTAKİ KONULARIMIZ

A. Varlıklara Verilişlerine Göre.
1. Özel İsim
2. Cins İsmi

B. Maddelerine Göre İsimler / karşıladığı maddenin niteliğine göre
1. Somut İsim
2. Soyut İsim

C. Varlıkların Sayılarına Göre İsimler
1. Tekil isim
2. Çoğul isim
3. Topluluk İsmi

D. Yapılarına Göre İsimler
1. Basit İsim
2. Türemiş isim
3. Birleşik İsim

E. İsmin Halleri

Yalın hal

Belirtme hali

Yönelme hali

Çıkma  hali

F. İSİMLERDE KÜÇÜLTME

G. İSİM TAMLAMALARI

H. İSİM ÇEKİM EKLERİ

 İSİMLER (Adlar)

Tanım:Canlı cansız bütün varlıkları, kavramları,  hatta fiilleri de karşılayan, onları anmaya, tanımaya, birbirinden ayırmaya derskonum.com yarayan kelimelere isim (ad) denir.

ağaç, su, deniz, Hasan, Anadolu, gidiş, dönüş vb.

İsimler çeşitli yönlerden sınıflara ayrılır.

 A. VARLIKLARA VERİLİŞLERİNE GÖRE

İsimler ait oldukları varlığın hazırlayan mustafa şahin veya kavramın eşi benzeri olup olmamasına göre ikiye ayrılır: Varlık veya kavram özelse (eşsiz, benzersiz) onun ismi de özel isim; cins ise (aynısından birden fazla) onun ismi de cins ismidir.

1. ÖZEL İSİM:

Kâinatta tek olan, tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılayan kelimelere denir.

Bütün özel isimler (özel ismi oluşturan derskonum.com  her kelime ve onları niteleyen, tanıtan unvanlar) büyük harfle başlar. Büyük harfle başlamazsa cins ismi zannedilebilirler.

Yavuz, Hasan, Kayseri, Acıpayam, Akdeniz, Alanya, Ulu Cami, Sultan Selim, Hatice, Küçük Ağa, Türkçe, Türk Dil Kurumu...

Başlıca Özel İsimler

                
 1. İnsan isimleri: Ali, Meltem, Mehmet, Meral, Yasemin, Uğur, Barkın...

 2. Kurum, kuruluş, müessese, makam, üniversite isimleri: Mamak Anadolu Lisesi, Yeşilay Derneği, Türk Dil Kurumu, Ege Üniversitesi, Kars Valiliği, Ankara İl Millî Eğitim Müdürlüğü...

3. Millet, kavim, din, mezhep isimleri:Türk, Türkler, Yunan, İngiliz, Çeçen, Ruslar...
Müslüman, Musevî, Hıristiyan...
İslâm, İslâmiyet, Musevîlik, Hıristiyanlık...
Hanefî, Hanefîlik, Şafiî, Alevî...

4. Dil isimleri: Türkçe, Farsça, Fransızca, Macarca, Fince, Tibetçe...

5. İl, İlçe, Semt, mahalle, cadde, bulvar, sokak  isimleri:Sivas, Mamak, Yenişehir, Şirinevler, Dikimevi, Atatürk Bulvarı, İvedik Caddesi,

6. Ülke ve bölge isimleri:
Türkiye, Afganistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti,Batı Trakya, İç Anadolu (Bölgesi), Ege,

7. Kıta isimleri:Asya, Avrupa, Afrika, Amerika, Antarktika,

8. Deniz, okyanus, göl, akar su, boğaz, geçit isimleri:Akdeniz, Karadeniz, Manş Denizi, Büyük Okyanus, Atlas Okyanusu
Van Gölü,

9. Dağ, tepe, ova, yayla isimleri:Elmadağ, Uludağ, Ağrı Dağı, Erciyes (dağı), Everest Tepesi,

NOT

   Konya Ovası, Van Gölü, Ağrı Dağı" gibi her iki harfi de derskonum.com  büyük yazılan özel isimlere dikkat edilirse, birinci kelimenin zaten il olarak mevcut olduğu; ikinci kelime eklenince oluşan ismin o ile ait ama yeni ve özel bir varlığı hazırlayan mustafa şahin  karşıladığı görülür. Hâlbuki Hürriyet gazetesi, Nil nehri, Ankara şehri, Fırat nehri, Erciyes dağı gibi örneklerde birinci kelime büyük, ikinci kelime de küçük harfle başlamaktadır. Bunun sebebi bu kelimelere eklenen ikinci kelimelerle yeni bir özel isim oluşturulmuş olmamasıdır. Hürriyet zaten bir gazete adı; Nil zaten bir nehir adı; Ankara zaten bir şehir adı; Erciyes zaten bir dağ adıdır.

10. Gezegen ve yıldız adları:Merih, Mars, Jüpiter, Venüs, Küçükayı...

11. Dünya, güneş ve ay kelimeleri terim olarak (astronomi ve coğrafya terimi) kullanılıyorsa özel isim olduğu için büyük; diğer anlamlarında (gerçek, mecaz, yan, eş, deyim vb.) kullanılıyorsa cins ismi olduğu için küçük harfle başlar:

Ay'ın yakından çekilmiş fotoğrafları insanlığı pek şaşırtmıştı.
Yazın Güneş ışınları derskonum.com  Dünya'ya dik olarak gelir.
Türkiye'nin birçok yerinde insanlar Güneş tutulmasını seyretti.
Sabahtan beri dünya kadar yer dolaştık.
Şair sevgilisinin yüzünü aya benzetir. (ayın kendisine değil, görünüşüne)

12. Kitap, gazete, mecmua, eser isimleri:Tercüman (gazetesi), Zaman (gazetesi); Nokta (dergisi), Aktüel (dergisi); Türk Dili (dergisi),

13. Hayvanlara takılan özel isimler:Tekir, Karabaş, Yumoş, Minnoş, Pamuk...

2. CİNS İSMİ

Aynı cinsten olan varlıkların ortak isimleridir. Dilin temel kavramları cins (tür) isimleridir.

Başlıca Cins İsimleri

 1. Vücudun bölümleri ve organ isimleri: baş, kol, el, ayak...

2. Akrabalık isimleri: ana, baba, kardeş, dayı, hala, teyze...

3. Araç, eşya isimleri: kaşık, makas, bardak, iplik, iğne...

4. Hayvan ve bitki isimleri: kedi, kartal, fındık, ceviz, kiraz...

5. Kavramlar: düşünce, hedef, zekâ, temenni...

6. İş, meslek; meslek sahibi simleri: öğretmenlik, öğretmen, avukat,

7. Giyecek isimleri:ceket, ayakkabı, gömlek, eldiven...

8. Yiyecek isimleri:elma, yemek, ekmek, biber...

9. İçecek isimleri:su, meşrubat, gazoz...

10. Sayı isimleri:on, beş yüz, bir...

11. Renk isimleri:sarı, kıpkırmızı, mor...

12. Nitelik isimleri:büyük, kocaman, dairesel...

13. Zaman isimleri:ay, saat, dakika, yıl...

14. Soru. Kelimeleri:ne, kim, hangi...

Bazı cins isimlerin özel isim olarak kullanıldığı görülür:

ÖR:
tırmık: bir ziraat aleti.
Tırmık: bir kedinin özel adı

ozan: şair
Ozan: erkek ismi

B. MADDELERİNE GÖRE İSİMLER
 karşıladığı maddenin niteliğine göre

İsimler, karşıladıkları varlıkların beş duyu organından herhangi biriyle algılanıp algılanamamasına göre ikiye ayrılırlar.

1. Somut İsim :Beş duyudan herhangi biriyle algılayabildiğimiz, kavrayabildiğimiz varlık ve kavramların isimleridir. Yani somut  hazırlayan mustafa şahin  varlıkları karşılayan isimlere somut isimler denir. Bu isimler, herkes tarafından görülen, bilinen, hissedilen, cismi olan, varlığı kişiden kişiye değişmeyen varlıkları karşılarlar.

su, toprak, ağaç, ses, televizyon, rüzgâr, sarı, mavi, duman, koku...

    2. Soyut İsim :Beş duyudan herhangi biriyle algılanamayan, madde hâlinde bulunmayan ve zihnimizle kavradığımız veya var olduğuna (akla, ruha, sezgiye, inanca bağlı olarak) inandığımız varlıkların isimleridir.
sevinç, şüphe, tezat, Allah, cesaret, keder, korku, aşk, melek, ruh, şeytan...

 C. VARLIKLARIN SAYILARINA GÖRE İSİMLER

 1. Tekil isim:Tek varlığı belirten ve karşılayan, yapıca tekil olan (topluluk isimleri hariç) kelimelerdir. kendi, ben, çocuk, kalem, defter...

Not: Tür adı olan her kelime, o türden derskonum.com  tek varlığı anlattığı gibi; biçimce çoğullanmadığı hâlde o türün tümünü ya da bir bölümünü de anlatabilir. Bu durumda da tekil sayılırlar.

 İnsan, düşünen, konuşan bir varlıktır. (bütün insanlar)
Çiçek, susuzluktan kurumuş. (herhangi bir çiçek)

2. Çoğul isim:Yapısında, anlamında birden çok varlığı barındıran, çokluk eki almış isimlerdir. Cins isimlerinin çoğulu yapılır.

 onlar, evler, fikirler, merkezler, dünyalar, kuşlar, böcekler, kelebekler, arılar...

Not: Şekil yönüyle çoğul olmadığı, çokluk eki almadığı hâlde anlamca çoğul olan kelimeler vardır.

Seçmen, tercihini yarın ortaya koyacak.
Asker, sınırları bekliyor.
Genç yaşta saçı dökülmüş.

Bu cümlelerde seçmen, asker ve saç kelimeleri tekil oldukları hâlde anlamca çokluk bildirmektedirler. Bunlar, topluluk isimleri değildir.

Not: Bazı durumlarda özel isimlere de çoğul eki getirilir:

1. Aile anlamı katar; -gil ekinin yerine kullanılır, yapım eki görevinde olduğu için ayrılmadan yazılır.

Yarın Ahmetlere gideceğiz.
İzmir'e, amcamlara/dedemlere/teyzemlere gideceğiz.  (burada özel isme getirilmemiş.)
Aliler bize gelecekler.

2. Benzerleri anlamı katar, kesme işaretiyle ayırarak yazılır:

Bu millet nice Fatih'ler, Kemal'ler yetiştirecektir.
Bu topraklarda ne Çaldıran'lar, ne Ridaniye'ler yaşandı.

3. Aynı ismi taşıyanları belirtir:

Sınıftaki Ali'ler ayağa kalksın.
Hüseyin'lerin hepsi buraya gelsin.

4. Abartma anlamı katar:Çalışmak için ta Almanya'lara gitti.

5. Topluluk, soy kavramı bildirir:Osmanlılar, Türkler, Yunanlar, Adanalılar, Konyalılar...

3. Topluluk İsmi:Yapıca tekil, ancak anlam bakımından çoğul olan; aynı türe dahil birden çok varlığı anlatan isimlerdir. hazırlayan mustafa şahin  Teklerden oluşan topluluğu, çokluğu bildiren kelimelere denir.

ordu, sürü, orman, sınıf, okul, millet...

Not: Topluluk isimleri de çokluk eki alabilir. Bu durumda aynı topluluktan birden fazla olduğu ifade edilmiş olur.Ordular, ormanlar, sürüler.

YAPILARINA GÖRE İSİMLER

1. Basit isimler,  

2. Türemiş isimler,   

3. Bileşik isimler.

1. Basit İsimler:

Yapım ekleri ile türememiş ya da birleşme yoluyla yeni anlam yüklenmemiş sözcüklerdir.

Kök durumundaki sözcüklerle yalnızca çekim eki almış olanlar basit yapılıdır.

Kök sözcükler genellikle tek hecelidir.

El, kol, sel, yel, göz, taş, baş, kar, dil, kadın, deniz, çiçek, soba, pencere, araba...

2. Türemiş  İsimler:

Yapım ekleriyle kök ve gövdelerden geliştirilmiş isimlerdir:

saman-lık, toz-lu, tat-sız, süt-çü, ben-cil, çalış-kan...

Bir sözcüğün türemiş sözcük olabilmesi için, köküyle doğrudan ya da dolaylı bir anlam ilgisi bulunmalıdır. “Kiracı” sözcüğü “kira”dan derskonum.com  türemiştir. Ancak “balık” sözcüğü “bal”dan türememiştir.

Aynı ek, eklendiği sözcüklere farklı anlamlar katabilir: Çin-ce (dil ismi), dost-ça (yakışır, o tarzda), ben-ce (bana göre), aylar-ca (süreklilik)...

* İSİMDEN İSİM TÜRETEN EKLER

¾ -lık/-lik/-luk/-lük: çiçek-lik, kitap-lık, çamur-luk, kömür-lük...

¾ -cı/-ci/-cu/-cü (-çı/-çi/-çu/-çü): gemi-ci, odun-cu, göz-cü, ekmek-çi, çöp-çü...

¾ -daş/-deş (-taş/-teş): vatan-daş, öz-deş, yurt-taş, ses-teş...

¾ -ti/-tı/-tu/-tü: gürül-tü, horul-tu, hışır-tı, inil-ti...

-cik/-cık (-cuk/-cük): yılan-cık, badem-cik, gelin-cik...

¾ -ce/-ca (-ça/-çe): Millet adlarının sonuna getirilirse o milletin dilinin adını bildirir.

Türk-çe, İngiliz-ce, Alman-ca, İnsan-ca, Aylar-ca, Ben-ce, Arap-ça...

NOT: İsimden isim türeten ekler oldukça fazladır. Fakat fazla kullanılmaz. (kum-sal, balık-çıl, kış-la, top-aç, baş-ak...).

FİİLDEN İSİM TÜRETEN EKLER

¾ -mak/-mek: Bu ek, bütün fiil kök ve gövdelerinin sonuna getirilir; fiillerin adını bildiren isimler (mastar) yapar. Bil-mek, gör-mek, oku-mak, git-mek...

(*) -mek ekiyle türetilmiş varlık isimleri de vardır: ekmek, çakmak, yemek.

¾ -me/-ma: gör-me, bil-me, oku-ma...

¾ -men/-man: öğret-men, yönet-men, say-man, yaz-man...

-iş/-ış (-uş/-üş): gel-iş, gid-iş, gör-üş....

¾ -gı/-gi/-gu/-gü: sil-gi, çal-gı, duy-gu, gör-gü, iç-ki, at-kı...

¾ -it/-ıt (-ut/-üt): geç-it, yaz-ıt,

¾ - geç: solun-gaç, yüz-geç, süz-geç...

¾ - im/-ım (-um/-üm): seç-im, say-ım, dön-üm, kur-um...

¾ -i/-ı/-u/-ü: gez-i, yaz-ı, ört-ü...

NOT: Fiilden isim türeten ekler oldukça fazladır. Fakat fazla kullanılmaz

3. Bileşik İsimler:

En az iki sözcükten oluşan, tek bir kavramı karşılayan kalıplaşmış sözcüklerdir.

Türemiş sözcükler gibi bunlar da gövde sözcüklerdir:

Bileşik isimler şu yollarla oluşturulur:

Biçim Yönünden

a)Yalın durumdaki iki ismin birleşmesiyle oluşur.

Demir-baş, tepe-göz

b)Sıfat Tamlaması Biçiminde

Yeşil-ırmak, boş-boğaz, Ak-deniz

c)Belirtisiz İsim Tamlaması Kuruluşunda

Deniz-altı, ateş-böceği, hanım-eli, arslan-ağzı, kuş-palazı, soy-adı

d)Bir İsimle Bir Fiilden yapılanlar

Gece-kondu, bilgi-sayar, uçak-savar, ateş-kes, imam-bayıldı

e)İki fiilden oluşanlar

Uyur-gezer, kaptı-kaçtı, dedi-kodu, biçer-döver, gel-git, çek-yat, kap-kaç, ger-çek

f)Ses düşmesi yoluyla oluşanlar

Pazartesi, kahvaltı, sütlâç

Anlam Yönünden

a)Her iki sözcük de gerçek anlamını korur.

Toplum-bilim, kara-biber

b)Sözcüklerden biri gerçek anlamını yitirir.

Atlı-karınca

c)Her iki sözcük de gerçek anlamını yitirir.

Demir-baş, su-çiçeği, boş-boğaz

İsmin Hâlleri:

İsimler cümlede ya yalın hâlde bulunurlar ya da - i, - e, - de, - den, eklerinden birini almış olarak bulunurlar.

Bahçe, bahçeyi, bahçeye, bahçede, bahçeden

Ev, evi, eve, evde, evden

Adam, adamı, adama, adamda, adamdan

Park, parkı, parka, parkta, parktan

1.Yalın Hal:

Adların; ad durum eklerinden hiçbirini almamış biçimidir.

Yalın haldeki isimler cümlede “özne, derskonum.com  belirtisiz  hazırlayan mustafa şahin  nesne, sözde özne” görevinde bulunurlar.

“Gurbet ne yana düşer usta?”

“Boş zamanlarında resim yapardı.”

“Okul bir güzel temizlendi.”

İsim tamlamalarında tamlayan veya tamlanan olur.

“Masa örtüsü, altın yüzük”

2. Belirtme (yükleme) Durumu:

Adların “-i” hal ekini almış biçimidir.

Bu tür isimler cümlede belirtili nesne görevinde bulunur.

“Bütün gece  oğlunu düşündü.”

“Yangın çıkmasın diye ateşi söndürdük.”

3.Yönelme (yaklaşma) Hali:

Adların “-a/-e” hal ekini almış biçimidir.

Bu tür isimler cümlede dolaylı tümleç olur.

“Arkadaşına çok güveniyordu.”

“Düşünceye saygı duymalısınız.”

5.Çıkma (ayrılma) Hali:

 Adların “-den” hal ekini almış biçimidir.

Bu tür isimler cümlede dolaylı tümleç olur.

“Gözlerinden birer damla yaş döküldü.”

“Saat beşte evden ayrıldı.”

Not: Bunların dışında tamlayan eki (ilgi hali) olan “-ın/-nın” ;eşitlik hali eki  “ca/-ce”  hal ekidir.

“Anasının kuzusu”

“İnsanca yaşamak”

Hal Ekleri İle İlgili Notlar:

1. “-den” eki isim tamlamalarında tamlayan  “-ın” eki yerine kullanılabilir.

“Öğrencilerden biri kayboldu.”

2. “-den” eki ikileme kurar.

“Havalar iyiden iyiye ısındı.” “Caddeler baştan başa süslendi.”

3. “-den” eki varlığın neden yapıldığını belirtir.

“Taştan duvar”

4. “-den” eki “benzetme” ve “karşılaştırma” anlamları verir.

“Camdan kalp” , “ Kardan beyaz çamaşır.”

“- de, - den” ekleri yapım eki olarak da kullanılabilir.

Gözde öğrenci,

sözde kızlar,

sıradan davranış,

candan insan,

içten söz

“- e, - de, - den” ekleri zaman bildiren sözcüklere gelerek zarf tümleci oluşturabilir.

Akşama bize gidelim.

Beşe Ankara’da oluruz.

İkindide çay içtik.

Baharda çiçekler açar.

Fasulyeleri akşamdan suya koydum.

Sabahtan yola çıkarız.

Erkenden bütün işleri yaptım.

İSİMLERDE KÜÇÜLTME

-cik,-cek,-ceğiz,-imsi, ekleri isimlere küçültme anlamı verir.

Anneciğimi pek çok özledim.(Sevgi)

Kedicik çok üşümüştü.(Acıma)

Karşıda bir tepecik vardı.(Küçültme)

Yavrucak annesini bekliyordu. (Küçültme)

Bir liracık versen ne olur!(Azımsama)

Yavrucak şaşkın şaşkın bakıyordu.(Acıma)

Büyücek bir binanın önünde durdu. (Küçültme)

Kadıncağız ne kadar çaresiz !(Acıma)

Yeşilimsi bir kazak aldım.(Benzerlik)

-cik eki bazen kalıcı isimler de yapar. Bunları küçültme olarak değerlendiremeyiz.

Gelincik, bademcik, maymuncuk, beyincik...

İSİM TAMLAMALARI

İki ya da daha fazla ismin belirli kurallar çerçevesinde bir araya gelerek oluşturduğu söz öbeğine denir.

*Birinci isme tamlayan; ikinci isme tamlanan denir.

İsim Tamlaması =Tamlayan+Tamlanan

Belirtili İsim Tamlaması

İsim+(n)in   isim+si

Tamlayan durumundaki ismin (n)in, tamlanan durumundaki ismin de (s)i iyelik derskonum.com  ekini alarak oluşturduğu tamlamaya denir.

Ağac +ın meyve+si         

Çalışma+nın yarar+ı

gün+ün doğuş+u

kadın+ın elbise+si

NOT: “-in” tamlayan eki “ben , biz” zamirleriyle kullanıldığında “-im” şekline döner.

Benim kitabım ,Bizim evimiz.

Belirtisiz İsim Tamlaması

Tamlayan durumundaki ismin ek almadığı tamlanan durumundaki ismin de –(s)i iyelik ekini aldığı tamlamalara denir.

Soru+Ø banka+sı ,

ders+Ø kitab+ı,

yemek+Ø kitab+ı,

imlâ+Ø kılavuz+u,

zeytin+Ø yağ+ı

Takısız İsim Tamlaması

İsim+Ø   İsim+Ø

Tamlayanın da tamlananın da ek almadığı tamlamalara denir.

Bu tür tamlamalarda tamlayan tamlananın neden yapıldığını veya neye benzediğini belirtir.

Altın kolye,

gümüş yüzük,

inci diş,

kömür göz,

tahta köprü,

demir kapı,

keten gömlek...

Takısız isim tamlamasıyla sıfat tamlamalarını karıştırmamak gerekir.

Takısız isim tamlamalarında;

aTamlayan tamlananın neden yapıldığını gösterir.

Bunun pratik yolu tamlayana –den eki getirmektir.Anlam bozulursa tamlama sıfat tamlaması ; anlam bozulmazsa tamlama takısız isim tamlaması olur.

Altın bilezik           altından (yapılmış) bilezik,

Tahta köprü, tahtadan (yapılmış) köprü,

yün eldiven           Yünden (yapılmış) eldiven

Kara gözler   Karadan gözler (anlam bozuldu)

bTamlayan tamlananın neye benzediğini gösterir.

Tamlayandan sonra “gibi” edatını getirdiğimizde anlam bozukluğu olmazsa takısız isim tamlamasıdır.

İnci diş, inci gibi diş, badem göz, badem gibi göz, kalem kaş kalem gibi kaş

Kısaca -den eki ve gibi edatı yardımıyla derskonum.com  takısız isim tamlamalarını sıfat tamlamalarından ayırt edebiliriz.

Öte yandan takısız isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan isimdir.

*Takısız isim tamlamalarının karşıtı yoktur ama sıfat tamlamalarının karşıtı vardır.

güzel çocuk x çirkin çocuk

cam kavanoz,        (karşıtı yok)

Zincirleme İsim Tamlamaları:

En az üç isimden oluşan tamlamalara denir.

Elbise+nin kol düğme+si

Öğretmen+in konuşması+nın güzelliğ+i

Zincirleme isim tamlamaları genel olarak şu şekilde kurulur:

1.Tamlayan bir isim ; tamlanan ise bir isim tamlaması olabilir.

Öğretmenin not defteri

2.Tamlayan bir isim  tamlaması; tamlanan ise bir isim olabilir.

Okul bahçesinin kapısı

3.Hem tamlayan hem de tamlanan bir isim tamlaması olabilir.

Türkçe öğretmeninin not defteri

Karma Tamlama:

İsim ve sıfat tamlamalarının iç içe girmesiyle oluşan tamlamalara denir.

Çocuğ+un tatlı gülüş+ü

Tamlayan ile tamlanan arasına sıfat girmiş.

Yeni  ders  kitabı             

Sıfat belirtisiz isim tamlamasını nitelemiş.

Başarı+lı öğrenci+nin notlar+ı

Tamlayan sıfat almış.

Büyük bahçe+nin dar kapı+sı

Hem tamlayan hem tamlanan sıfat almış.

*Belirtili isim tamlamalarında bazen tamlayan eki +(n)in yerine  “-den” eki kullanılabilir. Eğer tamlama çokluk içinden seçme bildiriyorsa “–den” kullanılabilir. Aksi takdirde anlatım bozukluğu olur.

Bunlar+dan bir+i

gelenler+den birkaç+ı

Kapı+dan    kol+u            (uygun değil)

Çocuklar+dan geleceğ+i (uygun değil)

*Fiilimsilerle kurulan tamlamaları bazı kaynaklar isim tamlaması olarak kabul eder ; bazıları ise etmez.

Öğretmenin konuşması.

Başarmanın zorluğu.

*Belirtili isim tamlamalarında tamlayan söylenmeyebilir.Bu durumda tamlayanı düşmüş isim tamlaması olur.

(Benim) Ayakkabım kayboldu.

*Tamlanan eki düşmüş olabilir.

Kestane kebap (ı), Galatasaray-ı, İnegöl köfte-si

*Belirtili ve zincirleme isim derskonum.com tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir ;  ikisi arasına herhangi bir kelime girebilir.

Yaram derindir benim.

Ahmet’in beyaz elbisesi

Bir soruya cevap olan cümlelerde kolayca anlaşılacağı için tamlayan veya tamlanan  düşebilir.

Bu bey Ozan’ın nesi? – Babası.(Ozan’ın babası)

Bu bey kimin babası? – Ozan’ın.(Ozan’ın babası)

İSİM ÇEKİM EKLERİ:

Çokluk Eki: “-lar, -ler”

İsimlerin sayı bakımından çokluğunu bildirirler.

elmalar,

çocuklar ,

öğrenciler.

2)Hal Ekleri: “-- i,--e,--de,--den”  ekleridir.

*Kitab-ı ver (belirtme hali)

*Yol-a bak  (Yönelme hali)

*Ev-den geliyorum  (Çıkma hali)

*Sen-de kaldı  (Bulunma hali)

*Sıradan insanlarla işim olmaz.(Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)

*Bunlar gözde çocuklardır.(Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)

*Sudan sebeplerle yanıma gelme (Sıfat yapmıştır ve bu yüzden yapım eki olmuştur)

Bunlardan birini alıyorum. (Tamlayan eki görevindedir.)

3)İyelik ekleri: Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder.

Kitab-ı-m,     kitab-ı-mız,

kitab-ı-n,       kitab-ı-nız,

kitab-ı,          kitap-ları.

iyelik eklerini, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirlerini getirerek bulabiliriz.

4) İlgi ekleri (Tamlama Ekleri) : “-ın, -in, -un, -ün” biçimindedir.Belirtili isim tamlaması kurar.

kapı—n—ın    kol—u,

müdür—ün   oda—sı

5)Eşitlik Eki : --ca,--ce biçimindedir.

*Sence bu doğru mu?

*Çocukça davranma.

6)Ek eylem Ekleri :İsim soylu sözcükleri yüklem yapma göreviyle kullanılan eklerdir.

iyi—y-im,   iyi—y-iz,

iyi—sin,     iyi—siniz,

iyi—dir,     iyi—dirler

İsimlerde Pekiştirme:

İkilemelerin ad olarak kullanılmasıyla oluşur.

İkilemeler ad olarak kullanılmışsa derskonum.com  bunlar hal eki alabilir; özne, nesne, dolaylı tümleç ya da yüklem olabilir.

İş güç sahibi adamsın.

Eş dost bizde toplandı.

Günlerdir evi barkı aramıyor.

Yalanı dolanı sevmem hiç.

HAZIRLAYAN : MUSTAFA ŞAHİN