TÜRK DESTANLARINDAKİ MİTOLOJİK ÖGELER, TÜRK DESTANLARINDAKİ MİTOLOJİK UNSURLAR, DESTANLARDAKİ MİTOLOJİK ÖGELER, 10.SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
Türk Destanlarında Mitolojik Ögeler
Destan dönemi Türk edebiyatında kullanılan mitolojik ögelerin
büyük ölçüde Şamanizm'in etkisiyle oluştuğu bilinir. Şamanizm,
temelde bir doğa dinidir. Mitolojik ögelerin oluşumunda da eski
dönemlerde insanların yaşadıkları doğa olaylarını olağanüstü
güçlere bağlamaları, bunlardan korkmaları ve etkilenmeleri belirleyici
olmuştur. Bu güçleri bilim ve akıl çevrçevesinde çözemedikleri
için de hayal güçlerinin etkisiyle bunlara değişik bakış
açıları getirmişler, olağanüstü nitelikler kazandırmışlar ve bunları
farklı görünümlerde tasvir etmişlerdir. Mitolojik ögeler bunların
sonucunda ortaya çıkmıştır.
Türk mitolojisini incelediğimizde doğal destanlara konu olan bazı
simgelerin kullanıldığını görürüz. Bozkurt, Su, Işık, Ateş ve
Ağaç, Türk destanlarında yer alan bazı mitolojik motiflerdir.
İslam Uygarlığı Çevresinde Gelişen Türk Edebiyatı
Türk Destanlarında yer alan başlıca mitolojik motifler şunlardır:
Ülgen: Türklerin inanışına göre "Kayrakan"
en büyük Tanrıdır. Ülgen de bu Tanrının
oğullarından biridir. Ülgen'in yıldızların üstünde
yaşadığı ve iyiliği temsil eden bir varlık
olduğu inancı destanlara da yansımıştır.
Umay: Eski Türklerin inanışına göre Umay,
yeryüzündeki tüm insanların ve hayvanların
yavrularını koruyan, cinsiyeti de kadın olan
bir Tanrıdır. Destanlara da bu özelliğiyle yansımıştır.
Suyla: Bir ruh olduğuna ve yerde yaşadığına
inanılan Tanrıdır. Destanlara gelecekten haber
veren bir varlık olarak yansımış, gözleri
otuz günlük bir mesafeyi gören, at gözlerine
benzeyen, insanları koruyan bir güç olarak
tasvir edilmiştir.
Işık: Gök dini olan Şamanizm'le ilgili
bir mitoloji unsurudur. Işık, eski Türk
destanlarına hayat veren özellikleriyle
yansımıştır. Destanlarda olağanüstü
güçlere sahip kahramanların annelerinin
ve eşlerinin bir ışıktan doğduğu tasvir edilmiş; iyi ruhların,
ışığın bir kuş şeklini alarak ruhlar alemine uçtuğu anlatılmıştır.
Rüya: Rüya, Türk destanlarında geniş yer tutan bir motiftir.
Destanların tanrısal güçlere sahip kahramanları genellikle
gelecekte oluşacak felaketleri ya da elde edilecek başarıları
rüya yoluyla öğrenirler.
Ağaç: Eski Türklerin inanışına göre
Tanrı, yeryüzündeki dokuz insan türünü
önceden yarattığı dokuz dallı ağacın
gövdesinde barındırmıştır. Türk destanlarında
da ağacın içinde bir ışığın belirmesi,
bu ışığın içinden bir kızın çıkması
gibi mitolojik motiflere yer verilmiştir.
At: Göçebe bir yaşam süren Türklerde at, yalnızca
bir araç değildir. onun önemi ona kutsal bir
nitelik de kazandırmıştır. Destanlarda geniş bir
yeri olan at, gerektiğinde rüzgârdan hızlı koşarak
görünmez olur, sahibini düşmanlarından korur, sezgisiyle sahibine
kılavuzluk eder.
Kırklar: Kırk sayısı, Türklerde önemli sembollerden biridir. Bu
sayı kırk koruyucuyu ve güç veren kutsallığa sahip kişilerin simgesidir.
Oğuz Kağan Destanı'nda bu motif, Oğuz'un kırk günde
yürümesi, kırk günde konuşması biçiminde kendini gösterir.
Ok-Yay: Ok ve yay Türklerin sosyal
yaşamında yalnızca bir savaş aracı
değildir. Aynı zamanda hukuki bir
sembol, Türklerin cesaretini ve savaşçı
ruhunu simgeleyen bir motiftir.
Atın üzerinde hareket halinde hem
öne hem de arkaya ok atabilmek, Türklerin nasıl bir güce ve
savaşçı ruha sahip olduğuna işaret eder. Destanlarda çok kullanılan
bu motif Türk üstünlüğünün ifadesi olarak kabul edilir.
Mağara: Türk destanlarında zaman zaman
görülen bu sembol, iki farklı şeyi işaret
eder: Birincisi kahramanı en zor durumlarında
düşmanın gözünden koruyan
bir sığınak, ikincisi de anne karnıdır.
Yada Taşı: Bu taş, Türklerin milli birliğinin,
devletin devamlılığının ve halkın huzurunun
simgesidir. Türklerin inanışına göre, bu taşın
başkalarına verilmesi, parçalanmasıyla milli bilik
bozulacak, ülkede büyük kıtlıklar baş gösterecek
ve devlet yıkılacaktır. Yada Taşı Türk destanlarında kutsal
bir taş olarak yerini almış ve bu özellikleri simgelemiştir.
Kök-Böri: Şamanizmin totemlerinden
biri olan bozkurt, Türk destanlarında
sıkça kullanılan motiflerin
başında gelir. Bozkurt, hayatı
ve savaş gücünü temsil eden
bir semboldür. Destanlarda anne
kurt, Tanrı kurt, orduların önünde yürüyen, onlara yol gösteren
bir kumandan olarak anlatılır. Türkler, bozkurtun tanrısal
bir güç taşıdığına ve soylarının da dişi bir kurttan (Asena) çoğaldığına
inanmışlardır.
Ak Sakallı İhtiyar: Destanlarda kullanılan
motiflerden biri de devleti yöneten
hakanların akıl danışmak, öğüt
almak amacıyla gittikleri yaşlı insanlardır.
Bunlar gün görmüş, bilgili ve
derin tecrübeleriyle hakanları aydınlatır,
onlara yol gösterir, geleneği ve
adaleti işaret eder, hakanların devleti
doğru yönetmesine yardımcı olurlardı.
Türk Destanlarında Mitolojik Ögeler
Destan dönemi Türk edebiyatında kullanılan mitolojik ögelerin
büyük ölçüde Şamanizm'in etkisiyle oluştuğu bilinir. Şamanizm,
temelde bir doğa dinidir. Mitolojik ögelerin oluşumunda da eski
dönemlerde insanların yaşadıkları doğa olaylarını olağanüstü
güçlere bağlamaları, bunlardan korkmaları ve etkilenmeleri belirleyici
olmuştur. Bu güçleri bilim ve akıl çevrçevesinde çözemedikleri
için de hayal güçlerinin etkisiyle bunlara değişik bakış
açıları getirmişler, olağanüstü nitelikler kazandırmışlar ve bunları
farklı görünümlerde tasvir etmişlerdir. Mitolojik ögeler bunların
sonucunda ortaya çıkmıştır.
Türk mitolojisini incelediğimizde doğal destanlara konu olan bazı
simgelerin kullanıldığını görürüz. Bozkurt, Su, Işık, Ateş ve
Ağaç, Türk destanlarında yer alan bazı mitolojik motiflerdir.
İslam Uygarlığı Çevresinde Gelişen Türk Edebiyatı
Türk Destanlarında yer alan başlıca mitolojik motifler şunlardır:
Ülgen: Türklerin inanışına göre "Kayrakan"
en büyük Tanrıdır. Ülgen de bu Tanrının
oğullarından biridir. Ülgen'in yıldızların üstünde
yaşadığı ve iyiliği temsil eden bir varlık
olduğu inancı destanlara da yansımıştır.
Umay: Eski Türklerin inanışına göre Umay,
yeryüzündeki tüm insanların ve hayvanların
yavrularını koruyan, cinsiyeti de kadın olan
bir Tanrıdır. Destanlara da bu özelliğiyle yansımıştır.
Suyla: Bir ruh olduğuna ve yerde yaşadığına
inanılan Tanrıdır. Destanlara gelecekten haber
veren bir varlık olarak yansımış, gözleri
otuz günlük bir mesafeyi gören, at gözlerine
benzeyen, insanları koruyan bir güç olarak
tasvir edilmiştir.
Işık: Gök dini olan Şamanizm'le ilgili
bir mitoloji unsurudur. Işık, eski Türk
destanlarına hayat veren özellikleriyle
yansımıştır. Destanlarda olağanüstü
güçlere sahip kahramanların annelerinin
ve eşlerinin bir ışıktan doğduğu tasvir edilmiş; iyi ruhların,
ışığın bir kuş şeklini alarak ruhlar alemine uçtuğu anlatılmıştır.
Rüya: Rüya, Türk destanlarında geniş yer tutan bir motiftir.
Destanların tanrısal güçlere sahip kahramanları genellikle
gelecekte oluşacak felaketleri ya da elde edilecek başarıları
rüya yoluyla öğrenirler.
Ağaç: Eski Türklerin inanışına göre
Tanrı, yeryüzündeki dokuz insan türünü
önceden yarattığı dokuz dallı ağacın
gövdesinde barındırmıştır. Türk destanlarında
da ağacın içinde bir ışığın belirmesi,
bu ışığın içinden bir kızın çıkması
gibi mitolojik motiflere yer verilmiştir.
At: Göçebe bir yaşam süren Türklerde at, yalnızca
bir araç değildir. onun önemi ona kutsal bir
nitelik de kazandırmıştır. Destanlarda geniş bir
yeri olan at, gerektiğinde rüzgârdan hızlı koşarak
görünmez olur, sahibini düşmanlarından korur, sezgisiyle sahibine
kılavuzluk eder.
Kırklar: Kırk sayısı, Türklerde önemli sembollerden biridir. Bu
sayı kırk koruyucuyu ve güç veren kutsallığa sahip kişilerin simgesidir.
Oğuz Kağan Destanı'nda bu motif, Oğuz'un kırk günde
yürümesi, kırk günde konuşması biçiminde kendini gösterir.
Ok-Yay: Ok ve yay Türklerin sosyal
yaşamında yalnızca bir savaş aracı
değildir. Aynı zamanda hukuki bir
sembol, Türklerin cesaretini ve savaşçı
ruhunu simgeleyen bir motiftir.
Atın üzerinde hareket halinde hem
öne hem de arkaya ok atabilmek, Türklerin nasıl bir güce ve
savaşçı ruha sahip olduğuna işaret eder. Destanlarda çok kullanılan
bu motif Türk üstünlüğünün ifadesi olarak kabul edilir.
Mağara: Türk destanlarında zaman zaman
görülen bu sembol, iki farklı şeyi işaret
eder: Birincisi kahramanı en zor durumlarında
düşmanın gözünden koruyan
bir sığınak, ikincisi de anne karnıdır.
Yada Taşı: Bu taş, Türklerin milli birliğinin,
devletin devamlılığının ve halkın huzurunun
simgesidir. Türklerin inanışına göre, bu taşın
başkalarına verilmesi, parçalanmasıyla milli bilik
bozulacak, ülkede büyük kıtlıklar baş gösterecek
ve devlet yıkılacaktır. Yada Taşı Türk destanlarında kutsal
bir taş olarak yerini almış ve bu özellikleri simgelemiştir.
Kök-Böri: Şamanizmin totemlerinden
biri olan bozkurt, Türk destanlarında
sıkça kullanılan motiflerin
başında gelir. Bozkurt, hayatı
ve savaş gücünü temsil eden
bir semboldür. Destanlarda anne
kurt, Tanrı kurt, orduların önünde yürüyen, onlara yol gösteren
bir kumandan olarak anlatılır. Türkler, bozkurtun tanrısal
bir güç taşıdığına ve soylarının da dişi bir kurttan (Asena) çoğaldığına
inanmışlardır.
Ak Sakallı İhtiyar: Destanlarda kullanılan
motiflerden biri de devleti yöneten
hakanların akıl danışmak, öğüt
almak amacıyla gittikleri yaşlı insanlardır.
Bunlar gün görmüş, bilgili ve
derin tecrübeleriyle hakanları aydınlatır,
onlara yol gösterir, geleneği ve
adaleti işaret eder, hakanların devleti
doğru yönetmesine yardımcı olurlardı.
la yazıları kopyalayamıorum ne anladım bu işten
YanıtlaSilYorum Gönder