FİİL ÇEKİMİ,FİİLDE HABER VE ZAMAN KİPLERİ,FİİL ÇEKİM EKLERİ, FİİLLER, FİİL ÇEKİMİ 10.SINIF EDEBİYAT, FİİL ÇEKİMİ NEDİR, EYLEMLERDE ÇEKİM, EYLEMDE KİP, 10.SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
Değerli ziyaretçilerimiz. Bu sayfada sizinle FİİL ÇEKİMİ konusunu anlatacağız.. bu konu ortaokul 7-8 lise 10. sınıf konusu..Gayet basit ancak ezberlenmesi gereken yerlerin olduğu bir konu..
ygs-lys bu konuyu Fiillerde KİP olarak ele alır ve sorar..
Biz de sizlere ösym nin tarzında sunum yapacağız :)
Öncelikle aşağıda verilen tabloyu çok çok iyi öğrenmelisiniz..
Değerli ziyaretçilerimiz. Bu sayfada sizinle FİİL ÇEKİMİ konusunu anlatacağız.. bu konu ortaokul 7-8 lise 10. sınıf konusu..Gayet basit ancak ezberlenmesi gereken yerlerin olduğu bir konu..
ygs-lys bu konuyu Fiillerde KİP olarak ele alır ve sorar..
Biz de sizlere ösym nin tarzında sunum yapacağız :)
FİİL ÇEKİMİ- FİİLDE KİP
Bu tablodan hareketle demek ki fiil çekim ekleri şunlardır
FİİL ÇEKİM EKLERİ
*haber-zaman kip ekleri
*dilek kip ekleri
*olumsuzluk ekleri
* soru ekleri
*ek fiil eki
KİP
Eylem, zaman ve anlam özelliklerine göre çeşitli eklerle çekimlenir, değişik biçimlere girer. Bu biçimlerin her birine “kip” denir.
Bazı kipler eylemlere “zaman” anlamı, bazılarına da “tasarlama” anlamı verir. Örneğin “yaptım” eyleminde “-dı” eki eylemin gerçekleşme zamanını gösterirken “yapsam” sözcüğündeki “-sa” eki o eylemle ilgili bir tasarıyı göstermektedir.
Kipler iki ana grupta incelenir.
1-HABER (BİLDİRME) KİPLERİ
Belirli bir zaman kavramı veren kiplerdir. Bu kipler; yapılmış, yapılmakta olan ya da yapılacak işleri haber verme ve bunları yargı hâlinde bildirme özelliğine sahiptir.
Belirttikleri zamana bağlı olarak beş değişik haber kipi vardır:
1. Görülen (bilinen / -di’li) geçmiş zaman
2. Öğrenilen (duyulan / -miş’li) geçmiş zaman
3. Şimdiki zaman
4. Gelecek zaman
5. Geniş zaman
A-GÖRÜLEN (BİLİNEN / -Dİ’Lİ) GEÇMİŞ ZAMAN
Eylem kök ve gövdesine getirilen “-dı, -di” ekiyle kurulur. Bu ek,
ünlü ve ünsüz uyumlarına göre değişerek “-du, -dü / -tı, -ti, -tu,
-tü” biçimini alır.
Eylemin, içinde bulunduğumuz zaman diliminden önce kesin olarak
gerçekleştiğini bildirir.
1.kişi...... yaz – dı – m ...............................yaz – dı – k
2.kişi..... yaz – dı – n............................... yaz – dı – nız
3.kişi..... yaz – dı ...............................yaz – dı – lar
..............tekil ...............................çoğul
Kişinin yaşadığı, tanık olduğu olaylar ya da tarihi gerçekleri
yansıtan, belgelenmiş eylemler bu kiple aktarılır.
Okunan şiir beni çok duygulandırdı.
(konuşanın yaşadığı eylem)
Oyuncular, bütün hünerlerini gösterdi.
(konuşanın tanık olduğu eylem)
29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi.
(konuşanın gerçekleştiğini kanıtlayabileceği eylem)
B-ÖĞRENİLEN (DUYULAN / -MİŞ’Lİ) GEÇMİŞ ZAMAN
Eylem kök ya da gövdelerine getirilen “-mış/-miş, -muş/-müş”
ekiyle çekimlenir.
Eylemin, içinde bulunduğumuz zaman diliminden önce kesinlikten
uzak bir biçimde gerçekleştiğini bildirir.
1.kişi..... sev – miş – im ............................... sev – miş – iz
2.kişi .....sev – miş – sin ...............................sev – miş – siniz
3.kişi..... sev – miş ...............................sev – miş – ler
.............tekil ...............................çoğul
Eyleme başkasından duyulma ya da farkında olmama anlamları
katar.
Söylence, bizim oralara kadar gelmiş.
(başkasından duyulma)
Yorgunluktan koltukta uyuyakalmışım.
(sonradan farkına varma)
Öğrenilen geçmiş zaman, “-dır, -dir” geniş zaman ek eylemi
aldığında “kesinlik” ya da “olasılık” anlamı katar.
Toplantı burada bitmiştir, gidebilirsiniz. (kesinlik)
Şimdi bizim oralarda dağ çiçekleri açmıştır. (olasılık)
C-ŞİMDİKİ ZAMAN
Eylem kök ya da gövdelerine getirilen “-yor” ekiyle çekimlenir.
Eylemin, içinde bulunulan zamanda başladığını, sürdüğünü bildirir.
1.kişi .....oku – yor – um ...............................oku – yor – uz
2.kişi .....oku – yor – sun ...............................oku – yor – sunuz
3.kişi..... oku – yor ...............................oku – yor – lar
...............tekil ...............................çoğul
Sulak alanları kurutup dev binalar yapıyorlar.
İki gündür çocuklara annem bakıyor.
Şimdiki zaman eki, eylemlerin sonundaki geniş ünlüleri daraltır.
bekle- bekliyor
sakla- saklıyor
ağla - ağlıyor
Eylemleri olumsuz yapmada kullanılan “-me” eki de “-yor”
ekiyle karşılaşınca ses değişimine uğrayarak daralır.
gelme + yor gelmiyor
çalışma + yor çalışmıyor
okuma + yor okumuyor
Ad-eylem olan “-mak/-mek” üzerine “-de” bulunma durum eki
getirildiğinde eyleme şimdiki zaman anlamı verilmiş olur.
Sınav yaklaşmakta, öğrenciler heyecanlanmakta.
(yaklaşıyor) (heyecanlanıyor)
İki gündür buralarda durmadan rüzgâr esmekte. (esiyor)
GELECEK ZAMAN
Eylem kök ya da gövdelerine getirilen “-ecek” ekiyle çekimlenir.
Eyleme, içinde bulunulan zamandan sonra gerçekleşeceği anlamı verir.
1.kişi..... başar – acak – ım ...............................başar – acak – ız
2.kişi .....başar – acak – sın ...............................başar – acak – sınız
3.kişi .....başar – acak ...............................başar – acak – lar
...............tekil ............................... çoğul
Bir gün sen de anlayacaksın yavrucuğum.
“Gün doğmadan Deniz daha bembeyazken çıkacaksın yola.”
Kendisinden sonraki hece, ünlüyle başladığında “-ecek” ekindeki
“k” ünsüzü yumuşar ve “ğ”ye döner.
Seni önümüzdeki günlerde arayacağım.
Yapılması gerekenleri anlatacağım.
GENİŞ ZAMAN
Eylem kök ya da gövdelerine getirilen “-r” (-ar/-er, -ır/-ir, -ur/-ür)
ekiyle çekimlenir.
Eylemin, her zaman yapıldığını, yapılacağını bildiren ve diğer zamanları
da yansıtabilen kiptir.
1.kişi .....koş – ar – ım ...............................koş – ar – ız
2.kişi..... koş – ar – sın ............................... koş – ar – sınız
3.kişi..... koş – ar ............................... koş – ar – lar
...............tekil çoğul
İnsan, âlemde hayal ettiği müddetçe yaşar.
“İzmir’in kavakları
Dökülür yaprakları
Bize derler Çakıcı
Yâr fidan boylum
Yakarız konakları”
*Geniş zaman kipinin olumsuz çekimi:
1.kişi .....ağla – ma – m ...............................ağla – ma – (y)ız
2.kişi .....ağla – maz – sın ...............................ağla – maz – sınız
3.kişi .....ağla – maz ...............................ağla – maz – lar
...............tekil çoğul
“Sen seher yelisin gider gelmezsin.
Gelirsen de bana baki kalmazsın”
2-DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ
Zaman bildirmeyip duygu ve isteklerimizi anlatmak için kullandığımız
kiplerdir. Dilek kipleri, belirli bir zamanı belirtmek için oluşturulmamışsa
da bu kiplerle çekimlenen eylemlerde gelecek zaman
anlamı hissedilebilir. Çünkü tasarlanan, istenilen her eylem gelecekle
ilgilidir.
Dilek kiplerinin dört değişik çekimi vardır:
A-DİLEK–ŞART KİPİ
Eylem kök ya da gövdelerine getirilen “-se/-sa” ekiyle çekimlenir.
Dilek ve şart anlamı veren kiptir.
1.kişi .....yaz – sa – m ...............................yaz – sa – k
2.kişi .....yaz – sa – n ...............................yaz – sa – nız
3.kişi .....yaz – sa............................... yaz – sa – lar
...............tekil .................................................çoğul
Biraz üşüdüm, bir çay olsa da içsem. (dilek)
Biraz daha çalışsan iyi notlar alacaksın. (şart)
B-İSTEK KİPİ
Eylem kök ya da gövdelerine getirilen “-e/-a” ekiyle çekimlenir.
İstek anlamı verir.
1.kişi .....konuş – a –(y)ım ...............................konuş – a – lım
2.kişi .....konuş – a – sın............................... konuş – a – sınız
3.kişi .....konuş – a............................... konuş – a – lar
...............tekil ..............................çoğul
Kitabevine gidip yeni yayınları gözden geçireyim.
Neler olduğunu öğrenmek için gazete okuyalım.
C-GEREKLİLİK KİPİ
Eylem kök ya da gövdelerine getirilen “-meli/-malı” ekiyle çekimlenir.
Eylemin yapılması gerektiğini bildirir.
1.kişi .....al – malı – (y)ım ...............................al – malı – (y)ız
2.kişi .....al – malı – sın ...............................al – malı – sınız
3.kişi..... al – malı ...............................al – malı – lar
...............tekil .............................................çoğul
Bu ödevi akşama kadar bitirmeliyim.
Sabah erkenden yola çıkmalısın.
D- EMİR KİPİ
Eylemin yapılmasını emir yoluyla bildiren kiptir. Emir kipinin çekiminde
kip eki kullanılmaz ancak eyleme kişi ekleri getirilebilir.
1.kişi YOK………… ……………YOK
2.kişi .....yıka ...............................yıka – (y)ın / (y)ınız
3.kişi .....yıka – sın ...............................yıka – sınlar
...............tekil ...............................çoğul
Emir kipinin 1.tekil ve çoğul kişi kullanımı yoktur. Ayrıca bu kipin
2. tekil kişisi, kişi eki de almaz. Bütün eylemlerin kök ya da gövdeleri
2. tekil kişi emir kipi yerine geçer.
Geçmişi bil, bugünü yaşa, yarına hazır ol.
İçeri girerken lütfen ayakkabılarınızı çıkarın.
EYLEMLERDE OLUMSUZLUK VE SORU
Eylemlere olumsuzluk anlamı, eylem kök ve gövdelerine getirilen
“-me/-ma” olumsuzluk ekiyle sağlanır. Olumsuzluk eki kip eklerinden
önce eklenir: “Eylem + olumsuzluk eki + kip eki + kişi eki”
Eylemlerin soru şekli, eylemlerden sonra “mı, mi” soru edatı getirilerek
yapılır. Soru edatı eylemlerden ayrı yazılır, kendinden
sonraki zaman ve kişi ekleriyle bitişik yazılır.
görüşürüm görüşür müyüm görüşmez miyim
Olumlu ..........Olumlu – soru.......... Olumsuz – soru
inceledin..... inceledin mi............... incelemedin mi
sararacak .....sararacak mı ...............sararmayacak mı
bakalım ..........bakalım mı ...............bakmayalım mı
temizlemelisiniz .....temizlemeli miyiz ..........temizlememeli miyiz
susuyorlar.......... susuyorlar mı ..........susmuyorlar mı
SON OLARAK TÜM KONUNUN ÖZET TABLOSU AŞAĞIDAKİ RESİMDE KESİNLİKLE TIKLAYIN İNDİRİN TABLOYU ODANIZA BİR KÖŞEYE ASIN :)) :))
Yorum Gönder