EK FİİL KONU ANLATIMI,EK FİİL DERS NOTLARI, EK FİİL, EK EYLEM KONU ANLATIMI, EK EYLEM DERS NOTLARI, EK EYLEM, İMEK FİİLİ, İMEK FİİLİ NEDİR, ek fiil konu anlatimi 10.sinif türk dili ve edebiyati
EK EYLEM (EK FİİL)
Ek eylem, çekimli eylemlere gelerek onları birleşik zamanlı eylem yapan ya da ad veya ad soylu sözcüklere gelerek onları cümlelerin yüklemi yapan eklerdir.
⇛“i-mek” mastarının çekimlenmesiyle kullanılır.
Ek eylemin iki işlevi vardır:
1. Basit zamanlı eylemleri, birleşik zamanlı eylem yapar.
Raporları daha iyi incelemeliydim.
(incele – meli idi–m)
Akşamları sahile çıkardık
(çık-ar-dı-k)
Daha sonra bize katılacakmış.
(katıl – acak imiş)
Derste bu konuyu anlatıyormuş
(anlat-yor-muş)
Gelirsen sen de bu güzel yemeklerden yersin.
(gel – ir ise-n)
Yarın geleceksen gitmem.
(Gel-ecek-sen)
🌟not: Birleşik zamanlı fiillerin ifadesi ösym tarafından daha önce sorulmuştur..
Burada ifade edilme biçimi şöyledir.
Fiilin adı + ilk kullanılan zamanın adı +ikinci olarak kullanılan zamanın adı.
ÖR: gelecekmiş = gel fiilinin gelecek zamanının rivayeti
yatıyorduk= yat fiilinin şimdiki zamanın hikayesi
oynatırsan=oynatmak fiilinin geniş zamanda şartı
2. Ad veya ad soylu sözcüklere gelerek onları yüklem ya da yan yargı yapar.
Ek eylemin belirli geçmiş zamanı: (i-di)
:......ad + idi + şahıs eki...........
1.kişi............ çalışkan – idi – m......... çalışkan – idi – k
2.kişi .........çalışkan – idi – n .............çalışkan – idi – niz
3.kişi......... çalışkan – idi ..................çalışkan – idi – ler
..................tekil.................................... çoğul
"Gökyüzü öyle mavi, Minareler öyle inceydi, öyle aktı…
(ince idi) (ak idi)
Anne gibiydi ilkyaz güneşi"
(anne gibi idi)
Ek eylemin belirsiz geçmiş zamanı: (i-miş)
..................ad + imiş + şahıs eki..................
1.kişi......... çalışkan – imiş – im .........çalışkan – imiz – iz
2.kişi .........çalışkan – imiş – sin .........çalışkan – imiş – siniz
3.kişi .........çalışkan – imiş.................. çalışkan – imiş – ler
..................tekil ....................................çoğul
Bir varmış bir yokmuş, Tanrı’nın kulu çokmuş.
(var imiş) (yok imiş) (çok imiş)
Ben küçükken çok yaramazmışım.
(yaramaz imiş–im)
Ek eylemin şartı : (i–se)
ad + ise + şahıs eki
Ek eylemin şart kipi, bağımsız cümle kuramaz yalnızca koşul anlamlı yan cümle kurar.
1.kişi .........çalışkan – ise – m .........çalışkan – ise – k
2.kişi .........çalışkan – ise – n .........çalışkan – ise – niz
3.kişi .........çalışkan – ise.................. çalışkan – ise – ler
..................tekil ....................................çoğul
Nezleysen portakal suyu içip dinlenmelisin.
(nezle ise – n)
İyi bir insansa bu olaya duyarsız kalmayacaktır.
(insan ise)
Ek eylemin geniş zamanı
Geniş zaman kipinin çekiminde yalnızca kişi ekleri kullanılır. Kişi ekleri, ek eylem işlevini de görür.
1.kişi .........çalışkan – ım .........çalışkan – ız
2.kişi......... çalışkan – sın .........çalışkan – sınız
3.kişi .........çalışkan – dır .........çalışkan – (dır)lar
..................tekil ...........................çoğul
Bu işin altından kalkacak kişi, benim.
Son zamanlarda oldukça suskunsun.
Ben bir Türk’üm dinim, cinsin uludur.
Biz gençler, bu ülkenin aydınlık geleceğiyiz.
Gördüğüm en akıllı çocuklarsınız siz.
“-dır” geniş zaman ek eylemi kimi eylemlerde kip eklerinden sonra gelerek, cümleye “kesinlik” ya da “olasılık” anlamı katar.
Kalemleri bırakın, sınav bitmiştir. (kesinlik)
Kardeşim evde çalışıyordur. (olasılık)
“-dır” geniş zaman ek eylemi çoğunlukla çekim sırasında kullanılmaz.
Onlar benim çok iyi iki arkadaşım. (dır)!
🌟⇛Geniş zaman 1.tekil kişi çekimi olan “-im” eki; iyelik, tamlayan ve şahıs ekleriyle karıştırılmamalıdır.
🌟İyelik ekleri, adlara gelerek varlığın kime ait olduğunu bildirir; tamlayan eki, belirtili isim tamlamasında tamlayan eki olarak kullanılır; şahıs eki ise eylemlerin sonuna gelerek eylemi
kimin yaptığını gösterir.
Çalışacağım için bütün gün evdeyim. (ek eylem)
Çocukları büyütürken işim gerçekten çok zordu. (iyelik eki)
Bizim işimiz verilen görevi yerine getirmektir. (tamlayan eki)
Doğum günü için bu pastayı tek başıma yaptım. (şahıs eki)
Ek eylemin olumsuzu:
Ek eylemin olumsuzu “değil” sözcüğüyle yapılır.
Sanatçının sesi güzelmiş.
Sanatçının sesi güzel değilmiş.
Haksızlığa, hırsızlığa göz yummak doğru değil.
Onun her dediğini yapacak değilsiniz.
EK EYLEM (EK FİİL)
Ek eylem, çekimli eylemlere gelerek onları birleşik zamanlı eylem yapan ya da ad veya ad soylu sözcüklere gelerek onları cümlelerin yüklemi yapan eklerdir.
⇛“i-mek” mastarının çekimlenmesiyle kullanılır.
Ek eylemin iki işlevi vardır:
1. Basit zamanlı eylemleri, birleşik zamanlı eylem yapar.
Raporları daha iyi incelemeliydim.
(incele – meli idi–m)
Akşamları sahile çıkardık
(çık-ar-dı-k)
Daha sonra bize katılacakmış.
(katıl – acak imiş)
Derste bu konuyu anlatıyormuş
(anlat-yor-muş)
Gelirsen sen de bu güzel yemeklerden yersin.
(gel – ir ise-n)
Yarın geleceksen gitmem.
(Gel-ecek-sen)
🌟not: Birleşik zamanlı fiillerin ifadesi ösym tarafından daha önce sorulmuştur..
Burada ifade edilme biçimi şöyledir.
Fiilin adı + ilk kullanılan zamanın adı +ikinci olarak kullanılan zamanın adı.
ÖR: gelecekmiş = gel fiilinin gelecek zamanının rivayeti
yatıyorduk= yat fiilinin şimdiki zamanın hikayesi
oynatırsan=oynatmak fiilinin geniş zamanda şartı
2. Ad veya ad soylu sözcüklere gelerek onları yüklem ya da yan yargı yapar.
Ek eylemin belirli geçmiş zamanı: (i-di)
:......ad + idi + şahıs eki...........
1.kişi............ çalışkan – idi – m......... çalışkan – idi – k
2.kişi .........çalışkan – idi – n .............çalışkan – idi – niz
3.kişi......... çalışkan – idi ..................çalışkan – idi – ler
..................tekil.................................... çoğul
"Gökyüzü öyle mavi, Minareler öyle inceydi, öyle aktı…
(ince idi) (ak idi)
Anne gibiydi ilkyaz güneşi"
(anne gibi idi)
Ek eylemin belirsiz geçmiş zamanı: (i-miş)
..................ad + imiş + şahıs eki..................
1.kişi......... çalışkan – imiş – im .........çalışkan – imiz – iz
2.kişi .........çalışkan – imiş – sin .........çalışkan – imiş – siniz
3.kişi .........çalışkan – imiş.................. çalışkan – imiş – ler
..................tekil ....................................çoğul
Bir varmış bir yokmuş, Tanrı’nın kulu çokmuş.
(var imiş) (yok imiş) (çok imiş)
Ben küçükken çok yaramazmışım.
(yaramaz imiş–im)
Ek eylemin şartı : (i–se)
ad + ise + şahıs eki
Ek eylemin şart kipi, bağımsız cümle kuramaz yalnızca koşul anlamlı yan cümle kurar.
1.kişi .........çalışkan – ise – m .........çalışkan – ise – k
2.kişi .........çalışkan – ise – n .........çalışkan – ise – niz
3.kişi .........çalışkan – ise.................. çalışkan – ise – ler
..................tekil ....................................çoğul
Nezleysen portakal suyu içip dinlenmelisin.
(nezle ise – n)
İyi bir insansa bu olaya duyarsız kalmayacaktır.
(insan ise)
Ek eylemin geniş zamanı
Geniş zaman kipinin çekiminde yalnızca kişi ekleri kullanılır. Kişi ekleri, ek eylem işlevini de görür.
1.kişi .........çalışkan – ım .........çalışkan – ız
2.kişi......... çalışkan – sın .........çalışkan – sınız
3.kişi .........çalışkan – dır .........çalışkan – (dır)lar
..................tekil ...........................çoğul
Bu işin altından kalkacak kişi, benim.
Son zamanlarda oldukça suskunsun.
Ben bir Türk’üm dinim, cinsin uludur.
Biz gençler, bu ülkenin aydınlık geleceğiyiz.
Gördüğüm en akıllı çocuklarsınız siz.
“-dır” geniş zaman ek eylemi kimi eylemlerde kip eklerinden sonra gelerek, cümleye “kesinlik” ya da “olasılık” anlamı katar.
Kalemleri bırakın, sınav bitmiştir. (kesinlik)
Kardeşim evde çalışıyordur. (olasılık)
“-dır” geniş zaman ek eylemi çoğunlukla çekim sırasında kullanılmaz.
Onlar benim çok iyi iki arkadaşım. (dır)!
🌟⇛Geniş zaman 1.tekil kişi çekimi olan “-im” eki; iyelik, tamlayan ve şahıs ekleriyle karıştırılmamalıdır.
🌟İyelik ekleri, adlara gelerek varlığın kime ait olduğunu bildirir; tamlayan eki, belirtili isim tamlamasında tamlayan eki olarak kullanılır; şahıs eki ise eylemlerin sonuna gelerek eylemi
kimin yaptığını gösterir.
Çalışacağım için bütün gün evdeyim. (ek eylem)
Çocukları büyütürken işim gerçekten çok zordu. (iyelik eki)
Bizim işimiz verilen görevi yerine getirmektir. (tamlayan eki)
Doğum günü için bu pastayı tek başıma yaptım. (şahıs eki)
Ek eylemin olumsuzu:
Ek eylemin olumsuzu “değil” sözcüğüyle yapılır.
Sanatçının sesi güzelmiş.
Sanatçının sesi güzel değilmiş.
Haksızlığa, hırsızlığa göz yummak doğru değil.
Onun her dediğini yapacak değilsiniz.
Yorum Gönder